Xuân Trường là vùng đất “địa linh nhân kiệt”, có truyền thống văn hóa và cách mạng, có Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam từ năm 1930 và có nhiều nhà hoạt động cách mạng xuất sắc, giữ các trọng trách của Đảng, Nhà nước; tiêu biểu trong số đó là Tổng Bí thư Trường Chinh, nhà lãnh đạo kiệt xuất của Đảng và là người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhân dân Xuân Trường có truyền thống hiếu học, sáng tạo trong lao động, sản xuất, kiên cường, anh dũng trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm.
Sau gần 30 năm hợp nhất với huyện Giao Thủy thành huyện Xuân Thủy, ngày 1/4/1997 huyện Xuân Trường được tái lập và chính thức đi vào hoạt động theo đơn vị hành chính mới. Những ngày đầu tái lập còn gặp nhiều khó khăn về tổ chức, bộ máy, là một huyện thuần nông không có tài nguyên, với sản xuất nông nghiệp là chủ yếu,… Song Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân huyện Xuân Trường đã nêu cao tinh thần trách nhiệm, ý chí tự lực, tự cường, đoàn kết, thống nhất, năng động, sáng tạo vượt qua mọi khó khăn, thách thức để ổn định tình hình, đưa các hoạt động vào nề nếp; xây dựng nền tảng vững chắc để từng bước định hướng phát triển kinh tế - xã hội phù hợp với từng giai đoạn cụ thể.
Xác định phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, 25 năm qua Đảng bộ, Chính quyền huyện luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo tập trung mọi nguồn lực cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó xác định sản xuất Nông nghiệp và Giáo dục - Đào tạo là 2 mũi nhọn truyền thống, sản xuất Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp là khâu đột phá chiến lược trong phát triển kinh tế - xã hội; kết hợp khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế để xây dựng và phát triển quê hương.
Với quyết tâm và sự chung sức, đồng lòng của toàn Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân; Từ một huyện thuần nông tại thời điểm tái lập, đến nay cơ cấu kinh tế của huyện đã chuyển dịch theo hướng tiến bộ: Tăng tỷ trọng giá trị sản xuất công nghiệp - dịch vụ, giảm tỷ trọng giá trị sản xuất nông nghiệp. Tính đến hết năm 2021, quy mô nền kinh tế tăng gần 16 lần so với năm 1997; tổng mức đầu tư đạt trên 21.000 tỷ đồng. Cơ cấu kinh tế: Công nghiệp - Xây dựng - Dịch vụ chiếm 89,67%, Nông nghiệp chỉ còn trên 10%. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 25 năm đạt trên 10%. Thu nhập thực tế bình quân đầu người đạt trên 65 triệu đồng.
Sản xuất nông nghiệp chuyển dần sang sản xuất hàng hóa theo hướng hiệu quả, bền vững với nhiều mô hình tích tụ, tập trung ruộng đất, chuyển đổi cây trồng, vật nuôi, mô hình cánh đồng lớn mang lại giá trị kinh tế cao. Xuân Trường là một trong những huyện đầu tiên của tỉnh Nam Định xây dựng thành công mô hình liên doanh, liên kết giữa Doanh nghiệp và Nông dân trong sản xuất nông nghiệp hàng hoá. Đến nay, toàn huyện có 15 mô hình liên kết, 05 doanh nghiệp và trên 100 cá nhân tích tụ ruộng đất để sản xuất. Năng suất lúa bình quân 25 năm đạt 125,2 tạ/ha/năm; giá trị sản xuất trên 1ha canh tác năm 2021 đạt 103 triệu đồng, tăng hơn 4 lần so với năm 1997.
Huyện Xuân Trường đã trở thành điểm sáng của tỉnh Nam Định về phát triển CN-TTCN. Giá trị sản xuất CN-TTCN năm 2021 đạt 6.726 tỷ đồng, tăng hơn 113 lần so với năm 1997. Toàn huyện hiện có 04 Cụm công nghiệp đang hoạt động; 100% xã, thị trấn có cơ sở sản xuất CN-TTCN. Các làng nghề truyền thống hoạt động ổn định, đảm bảo việc làm và thu nhập cho người lao động.
Bên cạnh đó, hạ tầng kinh tế - xã hội được tập trung đầu tư xây dựng, nâng cấp theo hướng chuẩn hóa, hiện đại, đồng bộ và kết nối với nhiều công trình trọng điểm ở trung tâm huyện và các xã, thị trấn, các tuyến đường giao thông huyết mạch, các chợ nông thôn, công trình nước sạch… góp phần làm thay đổi căn bản bộ mặt nông thôn, phục vụ đắc lực cho phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân.
Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM đạt kết quả quan trọng. Với cách làm bài bản, chủ động, sáng tạo, dân chủ, đi vào thực chất, huyện Xuân Trường được công nhận đạt chuẩn NTM năm 2017, về đích sớm hơn 3 năm so với kế hoạch. Sau khi hoàn thành xây dựng NTM, huyện chuyển trọng tâm sang xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu. Đến nay, toàn huyện đã có 15/20 xã hoàn thành xây dựng NTM nâng cao và có 17 khu dân cư kiểu mẫu.
Các lĩnh vực văn hóa - xã hội tiếp tục phát triển toàn diện; Ngành GD-ĐT huyện liên tục được công nhận danh hiệu tiên tiến xuất sắc của tỉnh; toàn huyện có 60/67 trường đạt chuẩn Quốc gia; tỷ lệ dân số tham gia BHYT đến nay đạt 96%, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 0,97%. Đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được cải thiện và nâng cao; diện mạo nông thôn thêm nhiều khởi sắc.
Quốc phòng - quân sự địa phương được củng cố vững chắc. Hoàn thành Đề án bố trí công an chính quy đảm nhiệm chức danh công an xã, thị trấn. An ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, an ninh nông thôn, an ninh tôn giáo được giữ vững.
Hệ thống chính trị được tăng cường; phương thức, năng lực lãnh đạo của các cấp ủy đảng từ huyện đến cơ sở được đổi mới, nâng cao; hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành của chính quyền các cấp được nâng lên, đáp ứng yêu cầu phát triển của huyện trong giai đoạn mới.
Nhìn lại những kết quả đạt được của huyện Xuân Trường sau 25 năm tái lập, có thể khẳng định là to lớn, toàn diện và đáng tự hào; đã làm thay đổi hẳn diện mạo của Xuân Trường hôm qua, để có Xuân Trường hôm nay đổi mới, khởi sắc và phát triển mạnh mẽ. Kết quả đó là một minh chứng cho hướng phát triển đúng đắn, là thành quả của tinh thần đoàn kết, sự năng động, sáng tạo, kiên trì, bền bỉ phấn đấu của các thế hệ cán bộ, đảng viên và nhân dân Xuân Trường.
Kỷ niệm 25 năm tái lập huyện Xuân Trường (01/4/1997 – 01/4/2022) là dịp để Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân trong huyện ôn lại truyền thống văn hóa, cách mạng, sự phát triển của quê hương và con người Xuân Trường; từ đó khơi dậy niềm tự hào, củng cố niềm tin của các tầng lớp nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, điều hành của Chính quyền các cấp và sự phát triển của quê hương, đất nước. Đây cũng là dịp để Xuân Trường khẳng định những thành tựu đã đạt được qua 25 năm đổi mới, phát triển; đồng thời quảng bá, giới thiệu tiềm năng, thế mạnh của huyện nhằm thu hút đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, phát triển công nghiệp - thương mại - dịch vụ, xây dựng Xuân Trường thành điểm đến hấp dẫn, an toàn và thân thiện.
Tự hào về truyền thống quê hương và vui mừng trước những kết quả, thành tựu đã đạt được, mỗi cán bộ, đảng viên và nhân dân Xuân Trường như được tiếp thêm nguồn sinh lực mới với khí thế mới, nguyện chung sức đồng lòng vượt qua mọi khó khăn thách thức, đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, thi đua lao động, sản xuất, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng quê hương Xuân Trường – Huyện NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu, ngày càng giàu đẹp, văn minh./.